Ka¿dy wspó³czesny system telewizji przemys³owej jest uzale¿niony od ¶wiat³a. ¦wiat³o w systemach monitoringu wizyjnego odgrywa fundamentaln± rolê, poniewa¿ to w³a¶nie ¶wiat³o w znaczny sposób wp³ywa na jako¶æ generowanych przez kamery obrazów. Bez jakiegokolwiek ¼ród³a ¶wiat³a ¿aden system telewizji przemys³owej nie mo¿e prawid³owo funkcjonowaæ. To w³a¶nie ¶wiat³o, niezale¿nie czy jest naturalne, czy te¿ sztuczne sprawia, ¿e ¶wiat staje siê widzialny, zarówno dla naszych oczu jak i dla kamer wchodz±cych w sk³ad systemu nadzoru wizyjnego.
Prawid³owe dzia³anie ka¿dej instalacji monitoringu wizyjnego jest zale¿ne nie tylko od jako¶ci zastosowanych urz±dzeñ dozorowych ale równie¿ od równomierno¶ci i poziomu o¶wietlenia obserwowanej sceny. ¦wiat³o w bardzo du¿ym stopniu wp³ywa na jako¶æ uzyskiwanego obrazu, a w niektórych przypadkach decyduje nawet o tym czy dany obiekt bêdzie w ogóle widoczny przez kamerê przemys³ow±.
Rodzaje o¶wietlenia w systemach monitoringu
Oprócz naturalnego ¶wiat³a dziennego systemy telewizji przemys³owej dodatkowo korzystaj± z ró¿nych ¼róde³ ¶wiat³a sztucznego. O¶wietlenie sztuczne odgrywa decyduj±c± rolê w monitoringu nocnym. Nocne systemy telewizji przemys³owej przewa¿nie korzystaj± ze ¼róde³ ¶wiat³a w postaci: lamp ¿arowych, lamp wy³adowczych, lampy metalowo-halidowe oraz o¶wietlaczy zbudowanych na bazie diod IRED.
Lampy ¿arowe
Lampy ¿arowe, w tym równie¿ ¿arówki halogenowe nie s± najlepszym sposobem na o¶wietlenie sceny w nocnym systemie monitoringu. Podstawow± wad± tego rozwi±zania jest krótka ¿ywotno¶æ oraz bardzo du¿y pobór energii. Typowy pobór mocy w tego rodzaju lampach przewa¿nie wynosi oko³o 500W! Krótka ¿ywotno¶æ lamp ¿arowych jest nie tylko problematyczna ale tak¿e kosztowna. W przypadku systemów pracuj±cych w trybie ca³odobowym Kampy ¿arowe trzeba ¶rednio wymieniaæ trzy razy w roku. Obecnie lampy ¿arowe powoli przechodz± do lamusa. U¿ytkownicy wspó³czesnych systemów telewizji przemys³owej coraz czê¶ciej porzucaj± to rozwi±zanie i przechodz± na inne, trwalsze i bardziej energooszczêdne ¼ród³a ¶wiat³a (np. o¶wietlacze wykorzystuj±ce diody LED).
Lampy wy³adowcze
Lampy wy³adowcze, pospolicie nazywane ¶wietlówkami to kolejne ¼ród³o sztucznego o¶wietlenia, z którym mo¿emy siê spotkaæ w systemach telewizji przemys³owej. Lampy wy³adowcze, ze wzglêdów na trudny do wyeliminowania efekt migotania posiadaj± bardzo ograniczony zakres zastosowañ w monitoringu wizyjnym. Co prawda migotanie lampy wy³adowczej dla oka ludzkiego pozostaje niezauwa¿alne, to dla kamery negatywnie wp³ywa na poprawno¶æ pracy. ¦wietlówki cechuj± siê stosunkowo ma³± moc±, co sprawia, ¿e nie nadaj± siê do zastosowania zewnêtrznego i wykorzystywane s± jedynie do o¶wietlania pomieszczeñ wewn±trz budynków. G³ówn± wad± tego rozwi±zania s± du¿e rozmiary lamp wy³adowczych, co znacznie utrudnia reflektorów ogniskuj±cych ¶wiat³o w w±skim k±cie promieniowania. Dodatkowo na niekorzy¶æ tego rozwi±zania wp³ywa to, ¿e wykorzystuj± niebezpieczne dla ¶rodowiska materia³y np. rtêæ. Najwiêksz± zalet± ¶wietlówek jest ich energooszczêdno¶æ, która w niektórych przypadkach dochodzi nawet do 40%. Lampy wy³adowcze cechuj± siê równie¿ d³ug± ¿ywotno¶ci±, która w porównaniu z lampami ¿arowymi jest blisko dziesiêciokrotnie wiêksza. Z tego te¿ wzglêdu ¶wietlówki nale¿± do najczê¶ciej wykorzystywanych w gospodarstwach domowych ¼róde³ ¶wiat³a.
Lampy metalowo-halidowe
Lampy metalowo-halidowe dotychczas nie cieszy³y siê zbyt du¿± popularno¶ci±, co wynika³o g³ównie z ich ograniczonego dostêpu, wysokiej ceny oraz braku publikacji na temat ich dzia³ania. Obecnie lampy metalowo-halidowe zyskuj± ciesz± siê coraz wiêkszym zainteresowaniem w¶ród projektantów i instalatorów systemów telewizji przemys³owej. Ich sposób dzia³ania jest zbli¿ony do lamp wy³adowczych. G³ównymi zaletami lamp metalowo-halidowych s±: bardzo wysoka sprawno¶æ energetyczna (od 60% do 80%), du¿a ¿ywotno¶æ (do 12 tysiêcy godzin) oraz prawid³owy rozk³ad widmowy emitowanego ¶wiat³a. Wszystkie te cechy sprawiaj±, ¿e jest to bardzo przydatne ¼ród³o ¶wiat³a w systemach monitoringu wizyjnego. Lampy metalowo-halidowe generuj± ¶wiat³o bia³e o rozk³adzie widmowym zapewniaj±cym prawid³ow± reprodukcjê kolorów. Dodatkow± zalet± s± ma³e rozmiary, które pozwalaj± na tworzenie o¶wietlaczy do kamer.
O¶wietlacze zbudowane na bazie diod LED
Rozwi±zanie, które zdecydowanie najczê¶ciej znajduje zastosowanie we wspó³czesnych systemach telewizji przemys³owej. Jest to równie¿ jedna z najprê¿niej rozwijaj±cych siê technologii w dziedzinie elektrycznych ¼róde³ ¶wiat³a. Najwiêksz± zalet± tego rozwi±zania jest imponuj±ca sprawno¶æ energetyczna i niespotykana dot±d ¿ywotno¶æ. Sprawno¶æ energetyczna diod LED stosowanych w reflektorach podczerwieni mie¶ci siê w zakresie od 80% do 90% (najwiêksza dla diod czerwonych). Bezpo¶rednim nastêpstwem wysokiej sprawno¶ci energetycznej jest niski pobór mocy i niewielki wzrost temperatury podczas pracy. Diody LED na bazie których s± budowane tego typu o¶wietlacze s± niezwykle tanie w eksploatacji. Pobór mocy pojedynczego punktu ¶wietlnego bardzo rzadko przekracza 100W. Czas bezawaryjnej pracy diody LED mo¿e wynosiæ nawet 10 lat. Do zalet diod LED mo¿na równie¿ zaliczyæ: wysok± stabilno¶æ widmow±, natychmiastowy rozruch, odporno¶æ na wstrz±sy i wibracje oraz bardzo wysoka trwa³o¶æ mechaniczna. Reflektory IRED znajduj± szerokie zastosowanie zarówno w wewnêtrznych, jak i zewnêtrznych systemach telewizji przemys³owej. Zaawansowane o¶wietlacze IRED posiadaj± zasiêg nawet 200 metrów.
Poza standardowymi reflektorów spotykane s± równie¿ o¶wietlacze w innych wykonaniach. Reflektory tego typu mog± stanowiæ integraln± czê¶æ kamery, lub obiektywu. Jest to niezwykle praktyczne rozwi±zanie, gdy¿ ogranicza liczbê dodatkowych elementów, jakie nale¿y zastosowaæ w systemie, a jak wiadomo im mniejsza liczba elementów sk³adowych tym system jest sprawniejszy. Dodatkowo wbudowane reflektory w kamerach lub obiektywach, pozwalaj± na zmniejszenie kosztów instalacji. W przypadku reflektorów w obiektywach nale¿y pamiêtaæ, ¿e sk³adaj± siê one przewa¿nie z kilku diod, co zapewnia pod¶wietlenie o charakterze punktowym i zasiêg do kilku metrów.
O¶wietlacze adaptowalne
Oprócz wy¿ej wymienionych rozwi±zañ istniej± tak¿e bardziej zaawansowane, które pozwalaj± na znaczn± poprawê równomierno¶ci sztucznego o¶wietlania podczas pracy w warunkach nocnych. Jednym z najskuteczniejszych sposobów na zapewnienie równomiernego o¶wietlenia jest zastosowanie adaptowalnych urz±dzeñ o¶wietlaj±cych, które pozwalaj± na regulacjê poziomu o¶wietlenia w poszczególnych obszarach obserwowanej sceny. Dotychczas o¶wietlacze adaptowalne nie ciesz± siê du¿± popularno¶ci±, co g³ównie wynika z faktu, ¿e s± one objête zastrze¿eniami patentowymi i niewielu producentów dostarcza tego typu rozwi±zania. W przypadku standardowych ¼róde³ ¶wiat³a – niezale¿nie od ich konstrukcji – mamy do czynienia z intensywnym o¶wietleniem centralnej czê¶ci obserwowanej sceny. W miarê oddalania siê od ¶rodka poziom o¶wietlenia maleje. Zale¿no¶æ ta nie jest liniowa, gdy¿ o¶wietlenie zmniejsza siê nieproporcjonalnie do wzrostu odleg³o¶ci od ¼ród³a ¶wiat³a. O¶wietlacze adaptowalne pozwalaj± na wyrównanie poziomu o¶wietlenia w obrêbie ca³ej obserwowanej sceny. Odbywa siê to drog± zmniejszenia zbyt wysokiego poziomu o¶wietlenia w czê¶ci centralnej oraz przesuniêcia obszarów maksymalnej emisji ¶wiat³a w kierunku granic o¶wietlanego obszaru, gdzie droga promieni ¶wietlnych jest d³u¿sza. Pozwala to na zminimalizowanie ró¿nic pomiêdzy o¶wietlaniem centralnej czê¶ci i fragmentów oddalonych od centrum. O¶wietlacze pracuj±ce w ten sposób przewa¿nie s± urz±dzeniami wielosegmentowymi, sk³adaj±cymi siê z kilku mniejszych reflektorów. Ka¿dy z nich mo¿e byæ indywidualnie regulowany pod innym k±tem oraz emitowaæ ¶wiat³o o innej mocy.
Kamery z wbudowanym reflektorami podczerwieni
Standardowe kamery kolorowe z jakimi mamy styczno¶æ na rynku CCTV nie posiadaj± mo¿liwo¶ci prowadzenia obserwacji w zakresie podczerwieni. Wynika to z faktu, ¿e ich konstrukcja zawiera wbudowany filtr podczerwieni, który ca³kowicie eliminuje wp³yw tego pasma na reprodukcjê barw. Inaczej mówi±c „typowe” kamery kolorowe nie nadaj± siê do prowadzenia obserwacji w nocy. Je¿eli chcemy prowadziæ obserwacjê nocna przy pomocy kamery kolorowej, wówczas musi zastosowaæ kamerê typu dzieñ/noc. Kamery przemys³owe typu dzieñ/noc nie s± wyposa¿ane w filtr wycinaj±cy pasmo podczerwieni, jak to ma miejsce w przypadku standardowych kamer pracuj±cych w trybie kolorowym. Brak filtru wycinaj±cego pasmo promieniowania podczerwonego pozwala na zastosowanie reflektorów podczerwieni IRED. Ca³kowite usuniêcie filtra podczerwieni posiada jednak pewne wady. Podczas pracy w normalnym o¶wietleniu mog± pojawiæ siê problemu zwi±zane z balansem bieli, co objawia siê nieprawid³ow± reprodukcj± barw. Wbrew pozorom jest to normalny objaw (choæ czêsto zg³aszany przez instalatorów jako uszkodzenie kamery), który wynika z braku filtra podczerwieni i kompromisu pomiêdzy cen± a jako¶ci± reprodukowanego przez kamerê obrazu. W kamerach wy¿szej jako¶ci filtr podczerwieni jest mechanicznie odsuwany, co eliminuje wystêpowanie problemu zwi±zanego z nieprawid³ow± reprodukcj± kolorów.
Kamery termowizyjne
Kamery termowizyjne to urz±dzenia, które doskonale nadaj± siê do pracy w warunkach nocnych. G³ówn± zalet± kamer termowizyjnych jest bardzo du¿y zasiêg, wynosz±cy nawet 1000 metrów. Dodatkowo urz±dzenia wizyjne z tej grupy charakteryzuj± siê równie¿ bardzo ma³ym zu¿yciem energii, niewra¿liwo¶æ na dym i mg³ê oraz brakiem emisji promieniowania. Ze wzglêdu na cenê oraz zaawansowan± konstrukcjê s± stosowane w monitoringu nocnym obiektów rozleg³ych i rozproszonych. Powszechnie wykorzystywane w monitoringu przej¶æ granicznych i terenów portów lotnicznych.
Równomierno¶æ o¶wietlenia
Równomierno¶æ o¶wietlania to bardzo wa¿ny aspekt podczas projektowania systemów monitoringu wizyjnego, które musz± pracowaæ w warunkach nocnych. Optymalna równomierno¶æ w o¶wietleniu obserwowanej sceny jest niezwykle istotna, poniewa¿ w du¿ym stopniu wp³ywa na poziom jako¶ci wytwarzanych przez kamery obrazów. Kamery przemys³owe musz± byæ przystosowane do pracy przy bardzo du¿ych kontrastach. Zapewnienie kamer± przemys³owym optymalnych o¶wietleniowych warunków pracy nie tyle zale¿y od poziomu natê¿enia ¶wiat³a, co od jego równomierno¶ci. Najlepszym sposobem na osi±gniêcie równomierno¶æ w o¶wietleniu obserwowanej sceny jest stosowanie specjalistycznych urz±dzeñ o¶wietlaj±cych (o¶wietlacze adaptowalne), których konstrukcja umo¿liwia modyfikacjê poziomu o¶wietlenia w poszczególnych fragmentach obserwowanej sceny.
Monitoring nocny – kolorowy czy monochromatyczny (czarno-bia³y)?
Wybór trybu pracy kamery przemys³owej w nocnym monitoringu wizyjnym, to podstawowa decyzja, któr± musi podj±æ ka¿dy projektant ca³odobowego systemu nadzoru wizyjnego. Czêsto zdarza siê, ¿e koñcowy u¿ytkownik systemy telewizji przemys³owej preferuje pracê w trybie kolorowym, co wywiera konieczno¶æ stosowania korekcji widmowej lamp o¶wietleniowych. W przypadku gdy projektant systemu nie uwzglêdni korekcji widmowej zastosowanych lamp, mo¿e siê okazaæ, ¿e zainstalowane kamery nieprawid³owo reprodukuj± barwy, a tym samym generuj± obraz o niskim poziomie jako¶ci. Wp³ywa to równie¿, na efektywno¶æ ca³ego systemu, poniewa¿ w du¿ym stopniu utrudnia precyzyjn± identyfikacjê obserwowanych obiektów.
Wiêkszo¶ci instalatorów i projektantów wspó³czesnych systemów monitoringu CCTV bardzo dobrze znany jest negatywny wp³yw o¶wietlenia wytwarzanego przez latarnie uliczne. Latarnie uliczne korzystaj± z niskoci¶nieniowych lamp sodowych, których ¶wiat³o zdecydowanie odbiega od bieli. Negatywny wp³yw tego ¼ród³a ¶wiat³a powoduje obni¿enie jako¶ci obrazu otrzymywanego przez kamerê. W tym momencie mo¿na powiedzieæ, ¿e jako¶æ pracy kamery przemys³owej jest zale¿na od jako¶ci i natê¿enia o¶wietlenia obserwowanej sceny.
Stosowanie ¼róde³ ¶wiat³a bia³ego jest problematyczne, gdy¿ w niektórych przypadkach mo¿e wywo³ywaæ negatywny wp³yw na otoczenie. Wszystkie problemu zwi±zane ze stosowaniem ¼róde³ ¶wiat³a bia³ego uwzglêdniono w wielu regulacjach prawnych, dotycz±cych ochrony ¶rodowiska naturalnego przed zbyt intensywnym o¶wietleniem. Dodatkowo o¶wietlenie bia³e jest widzialne dla cz³owieka i nie nadaje siê do prowadzenia dyskretnego monitoringu.
Obecnie najkorzystniejszym rozwi±zaniem na o¶wietlenie sceny w warunkach nocnych jest u¿ycie o¶wietlaczy emituj±cych ¶wiat³o z zakresu podczerwieni (ca³kowicie niewidoczne dla ludzkich oczu), które wspó³pracuj± z kamerami monochromatycznymi lub kamerami typu dzieñ/noc. Dodatkowo na korzy¶æ promienników podczerwieni przemawia to, ¿e w zdecydowanej wiêkszo¶ci przypadków posiadaj± wiêkszy zasiêg o¶wietlenia ni¿ klasyczne o¶wietlacze emituj±ce ¶wiat³o bia³e.